Buitenruimte

 
Civieltechnische kunstwerken

In het MeerjarenProgramma Kunstwerken (MJPK) is de vervangingsopgave voor de komende jaren opgenomen en grijpen we de kans om met de renovatie de stad veiliger en nog aantrekkelijker te maken. In april 2022 is het MJPK4 vastgesteld, waarin de opgave voor de komende uitvoeringsperiode was geformuleerd. Daarin is ook aangegeven dat we het programma opnieuw bekijken op basis van de beschikbare middelen uit het coalitieakkoord. Dit herijkte programma wordt aan de raad voorgelegd en met de uitvoering starten we in 2023.

In 2023 werkt de gemeente ook aan de afronding van MJPK3. In 2023 besteden we circa € 24,6 mln. waarvan €20,4 mln. middels het meerjareninvesteringsplan.

Bruggen, viaducten en tunnels waar aan gewerkt wordt:

• De renovatie van de Hemsterhuisbrug (afgerond in 2023), Boekhorstbrug en Paviljoensbrug.
• De brug Benoordenhoutseweg ter hoogte van de Hart Nibbrigkade (afgerond in 2023).
• Ontkluizing van het Piet Heinplein (uitvoering in 2023). Er worden 2 brugdelen in de Elandstraat en Anna Paulownastraat vervangen.

Daarnaast werkt de gemeente in 2023 aan de volgende kadevervangingen:

• Noordwal (afgerond in 2023)
• Zwarteweg/Boomsluiterskade (start in 2023)
• Houtzagerssingel (start in 2023)
• Conradkade (start in 2023)
• Pletterijkade (start in 2023)

De verwachting is dat in 2023 circa 0,4 km kademuur wordt vervangen.

Planmatig wegonderhoud

Onderhoud van de wegen is nodig voor de functionaliteit en veiligheid van de wegen. De prioriteiten voor 2023 zijn vastgesteld op grond van het meerjarenprogramma wegenonderhoud (RIS 310125) en de kadernota Openbare ruimte (RIS249315).

Prioriteiten 2023

Prioriteiten liggen voornamelijk bij het verder verbeteren van de kwaliteit van fietspaden en asfaltwegen en het op orde brengen van verhardingen in wijken. Het uitgangspunt van goed wegbeheer is: de wegen zijn veilig, toegankelijk en comfortabel. Jaarlijks kijken we welke werken nodig zijn. We voeren zoveel mogelijk onderhoud tegelijk uit met rioolwerkzaamheden, herinrichtingen en werkzaamheden van derden. Tevens wordt er onderzocht of waterdoorlatende verharding de norm kan worden bij de aanleg of vervanging van parkeervakken.

Wat doet de gemeente in 2023?

• Verwerken van de globale CROW Weginspectie waarmee het wegbeheersysteem wordt geüpdatet.
• Onderhoud aan de wegen rondom de winkelcentra Leyweg, Vrederustlaan en Hofzichtlaan op basis van inspecties waaruit de noodzaak blijkt en daarnaast bij de Leyweg om nog aan te sluiten op de herinrichting.
• Extra wegonderhoud in de wijken Houtwijk, Waldeck en Mariahoeve. Op basis van de wijkaanpak Mariahoeve, Houtwijk en Waldeck zijn deze gebieden als extra aandachtgebied toegewezen voor de verbetering van de buitenruimte. In samenwerking met groenbeheer worden zoveel als mogelijk knelpunten opgelost ten aanzien van boomwortel opgroei. Tevens worden kleine onvolkomenheden aangepakt.
• Bij projecten aansluiten vanuit de onderhoudsopgave en wordt dit als werk-met-werk gecombineerd.

In 2023 is € 18,1 mln. beschikbaar voor planmatig wegonderhoud.

Openbare verlichting

Openbare verlichting is belangrijk voor de sociale- en verkeersveiligheid, de leefbaarheid en de sfeer in de stad. Het beschikbare budget van € 10,2 mln. wordt in 2023 gebruikt voor de netwerk- en energiekosten, het oplossen van storingen en het vervangen van armaturen, masten en kabels.

Voor de verduurzaming van de Haagse openbare verlichting is in oktober 2021 een eenmalige impuls van € 12 mln. beschikbaar gesteld vanuit de Enecomiddelen (RIS 309080). Met dit geld en een deel van het regulier budget worden conventionele armaturen of lichtbronnen versneld vervangen door nieuwe duurzame LED- varianten. Bij de aanschaf van compleet nieuwe armaturen wordt telemetrie toegepast. Gemiddeld kunnen hiermee tot en met 2025 naar verwachting circa 6.000 armaturen of lichtbronnen per jaar vervangen worden. Hiermee wordt een besparing van circa 40% gerealiseerd in 2030 ten opzichte van referentiejaar 2012.  Dit komt neer op ca. 7,32 GWh elektriciteitsbesparing per jaar, wat het equivalent is van 4,14 kiloton CO₂.Hiermee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de duurzaamheidsdoelstellingen van de gemeente. Door de gascrisis, de daaraan gekoppelde stijgende elektriciteitsprijzen en mogelijke beperkingen bij de net- en opwekkingscapaciteit, is verduurzaming nog belangrijker geworden.

Pleinenaanpak

Veel Haagse pleinen zijn ontmoetingsplekken met sociale en economische verbindingen. De meeste pleinen functioneren goed, maar er zijn ook pleinen die een impuls kunnen gebruiken. Het college heeft € 0,4 mln. per jaar beschikbaar gesteld voor de herinrichting. Dit is vrijwel altijd een combinatie van het vergroenen (klimaatadaptief) en het versterken van de ontmoetingsfunctie. Voor 2023 wordt een bijdrage aan de uitvoering geleverd voor de Hildo Kroplaan, Westlandseplein, Wenckebachstraat en het Helena van Doeverenplantsoen. Planvorming voor de pleinen vindt altijd plaats met intensieve participatie vanuit de omgeving. Voor realisatie in 2024 wordt in 2023 de participatie opgestart voor Monnickedamplein, Jurgenplein, Regentesseplein en de Hoefkade.

Ruimtevragers
Op het Regentesseplein wordt gewerkt aan de pilot Ruimtevragers. In deze pilot kijkt de gemeente samen met bewoners en belanghebbenden waar de prioriteiten liggen voor de buitenruimte. Bij het Monnickendamplein wordt samen met de eigenaar van het winkelcentrum een kwaliteitsimpuls voorbereid, zowel voor het winkelcentrum als voor het aanliggende plein.

De Kern Bijzonder   

De renovatie van het Binnenhof heeft veel impact op de binnenstad van Den Haag. Het Binnenhof ligt centraal in de binnenstad en kent een sterke fysieke relatie met de aangrenzende straten, pleinen en bebouwing. In 2023 zal worden gewerkt aan visievorming en ontwerp van de buitenruimte nabij het Binnenhof, met aandacht voor scopebepaling, fasering en planning, gericht op het gezamenlijk optrekken met het Rijksvastgoedbedrijf. Zowel de raad als de omgeving dragen met initiatieven bij aan het formuleren van die ambities, zoals blijkt uit het raadsinitiatief en raadsadres Haagse lanen.

Verbeteren buitenruimte Oude Centrum

Na een uitgebreide inspraakperiode met ondernemers en omwonenden is het aangepaste voorontwerp met aandacht voor meer groen, minder parkeerplaatsen en het verbeteren van de verblijfskwaliteit, eind 2021 vastgesteld (RIS310932 /311457 ). In 2022 is het werk aanbesteed en is gestart met de uitvoering. Naar verwachting zal in de zomer van 2023 het werk worden opgeleverd.

Kijkduin Bad, Nieuw Kijkduin
De aanbestedingsprocedure is doorlopen voor de aanleg van de ondergrondse fietsenstalling en entree voor de parkeergarages (EeF). Vanwege de prijsstijgingen komt de aanneemsom hoger uit dan geraamd, begin 2024 is de oplevering. Het Deltaplein en omgeving is rond de zomer van 2024 gereed. Eind 2024 start de herinrichting van de Kijkduinsestraat.

Westlandse Zoom
In samenwerking met de gemeente Westland wordt uitvoering gegeven aan de opgestelde visie voor de landschappelijke inpassing van de wegen in de Westlandse Zoom. Tevens wordt de herinrichting van het fietspad langs de Wennetjessloot nabij de aansluiting op de Nieuwe Weg uitgevoerd.

Hobbemaplein
In het voorjaar van 2022 is de eerste stap gezet om het Transvaalpark te vergroenen. Het restbudget van circa 0,7 mln. wordt overgedragen voor de integrale herinrichting van het Hobbemaplein. Samen met het vernieuwen van tram 6 wordt vanaf 2025 het gehele plein heringericht met meer ruimte voor wandelen & verblijven, bezoekers van de Haagse Markt en groen.  

Zeehavens
De gemeente exploiteert de zeehaven en faciliteert daarmee de visserij, offshore dienstverlening voor de aanleg en het onderhoud van de windmolenparken, zeezeilen en kleine cruiseschepen. In 2023 hopen we weer kleine cruiseschepen en tall ships te ontvangen. Ook zal de Oceanrace een stop-over organiseren op Scheveningen. Verder wordt het WK zeilen op Scheveningen georganiseerd.

Door de nieuwbouw van de bediencentrale zullen de tunnels, bruggen en pollers het hele jaar bediend worden vanuit de secundaire bediencentrale bij de Victory Boogiewoogie Tunnel en het scheepvaartverkeer vanuit de tijdelijke huisvesting op Scheveningen.

Herinrichting Frederik Hendriklaan/Willem de Zwijgerlaan
De integrale herinrichting van de Frederik Hendriklaan, Willem De Zwijgerlaan en Aert van der Goesstraat wordt gefaseerd uitgevoerd. De eerste fase is in 2019/2020 uitgevoerd. Het tracé tussen Statenlaan en Prins Mauritsplein is gekoppeld aan het doortrekken van lijn 16 door de Statenlaan (lijn 16S) met een opleverdatum van eind 2022. In januari 2023 kan dan gestart worden met de uitvoering van de tweede fase herinrichting van de Frederik Hendriklaan. In 2023 zal € 2,6 mln. worden geïnvesteerd.

Opknapwijken
In 2023 vindt de herinrichting van De Brinken plaats. Dit is het laatste deel van de herinrichting van Kraayenstein (RIS 310438). De werkzaamheden in het kader van de opknapplannen Mariahoeve, Nieuw Waldeck en Mariahove (RIS 303156) lopen het hele jaar door. Het meeste werk in Nieuw Waldeck vindt plaats in 2024. In totaal gaat het in 2023 om ongeveer € 7,1 mln.

Toekomstbestendige herinrichting Bomenbuurt
In de Bomenbuurt wordt vanaf 2025 de riolering vervangen. Dit biedt kans om werk-met-werk te maken en de straten groener in te richten zodat dit bewoners uitnodigt om buiten te zijn, te bewegen en elkaar te ontmoeten. De Bomenbuurt is één van de vele vooroorlogse wijken in Den Haag die erg versteend zijn. Daarom gaan we tijdens de herinrichting in de Bomenbuurt onderzoeken en experimenteren met ruimte winnen voor groen en bomen, speelruimte voor kinderen en jongeren en goede, toegankelijke stoepen voor ouderen. Daarmee vormt de herinrichting van de Bomenbuurt een voorbeeld voor een gezonde leefomgeving die tegen een stootje kan en kwaliteit oplevert. De winkelstraten blijven vooral voor voetgangers en fietsers goed bereikbaar en de routes daarnaartoe worden veiliger. De Bomenbuurt is sleutelproject mobiliteitstransitie zodat we hier gaan experimenteren met veilige schoolzones, deelmobiliteit en andere vervoersconcepten. Dat gebeurt samen met bewoners, ondernemers en andere belanghebbenden in de Bomenbuurt.

Huisvesting Vissershavenstraat
De panden aan de Vissershavenstraat zijn al vanaf 1924 in gebruik door de voorlopers van het Haags Veegbedrijf. De panden worden nu volledig gerenoveerd, met sloop alleen waar dit het meest voor de hand ligt (RIS 305101 en RIS 305753 en RIS 305864). Eind 2022 start het werk. De werkzaamheden lopen door in 2023 met een geplande oplevering begin 2024. In 2023 gaat het naar verwachting om € 5,0 mln.

Straatreiniging
Het schoonhouden van de stad heeft groot effect op het welbevinden van de bewoners en de uitstraling van de stad. Het programma voor een Schone Stad (RIS 307053) krijgt opvolging in een meerjarig Beleidsplan voor een Schone Stad met daaraan gekoppeld een jaarlijks Actieplan voor een Schone Stad. Het college volgt een strategie met drie pijlers:

• een brede aanpak om de vervuiling van de stad te verminderen, waarin sterkere verbindingen worden gelegd met onder meer de wijkagenda’s, het sociale domein en het beleid voor wonen en woonoverlast,
• een goed lopende organisatie van de reiniging van de openbare ruimte die moet werken als één keten, waarbij we experimenten blijven doen om de werking van die keten verder te verbeteren,
• de inzet van handhaving als sluitstuk van een effectieve aanpak, onder meer door het vaker inzetten van integrale handhavings- en leefbaarheidsacties.
  

Het beleidsplan is een beknopt meerjarig kader, waarin ook de lokale vertaling van Europese en landelijke beleidsontwikkelingen een plek krijgt, zoals het verder uitbreiden van de producentenverantwoordelijkheid voor het opruimen van verpakkingsmaterialen. Het actieplan is een jaarlijks voortschrijdende set van concrete maatregelen voor elk van de drie genoemde pijlers: minder vervuiling, goed georganiseerde reiniging, handhaving als sluitstuk. Het beleidsplan en de eerste editie van het actieplan (2023) zijn begin 2023 gereed.

De aanwezigheid van handhaving leidt op zichzelf al tot gedragsverandering en werkt daarmee preventief. In het Programma voor een Schone Stad wordt de aanpak toegelicht: fijn en grof zwerfvuil, zwerfafval op het strand, zwerfafval in groen én in water, illegaal gedumpt afval en afval van natuurlijk materiaal zoals blad. Jaarlijks wordt er ongeveer € 30 mln. besteed aan het schoonhouden van de stad.

In 2023 worden de volgende punten gerealiseerd:

• Het Haags Veegbedrijf en het Haags Werkbedrijf samengevoegd tot één gemeentelijke organisatie voor straatreiniging. De straatreiniging kan daardoor worden verbeterd.
• De huidige meetmethode om de schoonheidsgraad op straat te meten, sluit niet goed aan bij de beleving van de bewoners en ondernemers. Daarom wordt een nieuwe meetmethode geïntroduceerd, welke naar verwachting beter aansluit bij die beleving. Doordat de nieuwe meting een beter beeld geeft van de vuilsoorten (zoals grof zwerfafval, fin zwerfafval, onkruid, hondenpoep, overvolle afvalbakken etc.) per wijk of per stadsdeel die worden aangetroffen, kan de gemeentelijke inzet gerichter worden bijgestuurd.
• De afgelopen jaren hebben we diverse pilots uitgevoerd, bijvoorbeeld aan de hand van het Actieplan Schone Stoep. Succesvolle pilots, zetten we voort. Deze nemen we op in het jaarlijks Actieplan voor een Schone Stad. Om bewoners goed te informeren over blijven we communiceren meerdere talen.
• Plaagdieren (zoals ratten) en de Aziatische duizendknoop, vooral in de grote groengebieden, worden aangepakt. Hiervoor trekken we de komende vier jaar (2023 t/m 2026) incidenteel € 0,25 mln. per jaar uit. In 2023 wordt in beeld gebracht welke overlast de rivierkreeftjes, eikenprocessierups en ganzen veroorzaken zodat mogelijk na 2023 ook daar een plan van aanpak voor kan worden opgesteld.
• Met de ministeriele regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik worden producenten verantwoordelijk voor opruimkosten die gemeenten maken voor specifieke producten, waaronder sigarettenfilters. Het opruimen van fijn zwerfvuil zoals sigarettenfilters is ingewikkeld en arbeidsintensief. Het gevolg is dat dit minder goede resultaten oplevert dan grof zwerfvuil en veegvuil. In 2023 verbeteren we onze methode van het opruimen van fijn zwerfvuil, met name dus sigarettenfilters.

Zwerfafval: ontwikkelingen in 2023
Met de invoering van statiegeld op kleine flesjes in 2021 en op blik eind 2022 is de verwachting dat het zwerfafval van deze producten in 2023 is verminderd.

De raamovereenkomst Verpakkingen en de daaruit voortvloeiende ‘zwerfafvalvergoeding voor additionele activiteiten’ stopt na 2022. Gemeenten ontvangen vanuit de ministeriele regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik ‘een bijdrage voor opruimkosten’ vanaf 2023 (ontvangst eerste middelen najaar 2024).  

Gladheidsbestrijding
De gemeente biedt gladheidsbestrijding voor de bereikbaarheid voor hulpdiensten en de doorstroom in de stad. De prioriteit voor het strooien ligt bij de hoofdrijbanen, busroutes en doorgaande fietsroutes. In totaal omvatten de strooiroutes ruim 800 kilometer grote wegen, kruispunten, viaducten, bruggen en busroutes en 550 kilometer fietsroutes.

De gemeente strooit uit voorzorg als gladheid wordt verwacht. Bij sneeuwval schuiven we sneeuw weg. Jaarlijks evalueren en verbeteren we de gladheidsbestrijding. Bewoners en instellingen kunnen ook zelf strooizout krijgen om hun omgeving begaanbaar te houden. Voor bewoners is een kleine hoeveelheid strooizout af te halen bij een stadsboerderij of afvalbrengstation. Bij scholen en instellingen wordt op aanvraag gratis 100 kg strooizout bezorgd. Voor gladheidsbestrijding is in 2023 € 1,8 mln. beschikbaar

Terrassen
De verruiming van de terrassen in het kader van de coronamaatregelen geldt tot 1 maart 2023. In 2023 worden naar aanleiding van de nieuwe parkeerstrategie en de uitwerking daarvan de beleidsregels voor parkeerplaatsterrassen heroverwogen.

Openbare toiletten
Voor het plaatsen en openstellen van openbare toiletten is structureel € 0,15 mln. per jaar beschikbaar. Er is stadsbreed een aantal kansrijke locaties waar een toilet kan komen. De gemeente zet in op het plaatsen van één toilet per jaar.

De gemeente onderzoekt of zij mee kan doen aan het toegankelijk maken van inpandige voorzieningen, inclusief het toevoegen van voorzieningen zoals toiletten. Via de app HogeNood en de website www.hogenood.nu is een overzicht beschikbaar waar openbare en opengestelde toiletten in Den Haag te vinden zijn. De gemeente stimuleert organisaties in de stad om zich aan te sluiten bij HogeNood.

Tarief afvalstoffenheffing  
De lasten voor afvalverwijdering stijgen in 2023. Dit komt onder meer door indexatie, groei van de stad en door het opruimen van de vele bijplaatsingen in de stad. Maar het komt ook doordat we na de coronacrisis vaker vanuit huis werken. Hierdoor is de gemiddelde hoeveelheid afval per huishouden toegenomen, waardoor de kosten voor afvalinzameling en afvalverwerking zijn gestegen. Dit effect is nu verwerkt in het tarief afvalstoffenheffing. De gemeente heeft ook in 2023 een kwijtscheldingsbeleid voor de laagste inkomens. Voor een huishouden zal de afvalstoffenheffing kostendekkend worden doorberekend aan de gebruikers. De meerjarenraming staat in de onderstaande tabel. Het saldo wordt verrekend met de hiervoor beschikbare voorziening afvalstoffenheffing en/of algemene middelen (zie de paragraaf lokale heffingen voor een toelichting op de lasten en baten van de afvalstoffenheffing).     

Bedragen x € 1.000  

 * De posten dividend, overhead en btw worden verrekend met de afvalstoffenheffing. Ze zijn echter begroot onder de programma's Overhead en Financiën, conform de regels van het BBV. Hierdoor zijn de baten en lasten in het totaaloverzicht van afvalstoffenheffing hoger dan het totaal van de activiteit afvalverwijdering in programma 9. 

Afvalscheiding  
Het verwerken van gescheiden ingezamelde afvalstromen is duurzamer én goedkoper dan verbranden. Denk aan bioafval (groente-, fruit- en tuinafval), PMD (plastic verpakkingen, metalen blikken en drankkartons), glas, papier en textiel. Door meer afval te scheiden dalen de verwerkingskosten. Afvalscheiding leidt bovendien tot het behoud van grondstoffen, minder luchtvervuiling en minder CO2-uitstoot. Bij afvalscheiding komt de nadruk steeds meer te liggen op hoogwaardiger verwerking van afval. 

Van afval naar grondstoffen 
De kern van het Haagse grondstoffenplan (RIS 310285) is dat afval waarde heeft als secundaire grondstof. De gemeente kijkt per secundaire grondstofstroom hoe die waarde het best benut kan worden. Bijvoorbeeld door er nieuwe, hoogwaardige producten van te maken en door te recyclen. De kernwaarden hierbij zijn: lokaal waar het kan, vraaggericht en met behoud van economisch waarde. Samen met lokale ondernemers gaan we op zoek naar mogelijkheden om ingezamelde secundaire grondstoffen te verwerken. Er komt een concreet uitvoeringsplan met de focus op de sectoren met de grootste grondstofstromen. 
We breiden onze reguliere inzameling van bioafval zoveel mogelijk uit. Daarnaast testen we nieuwe inzamelopties in gebieden waar de huidige middelen niet toereikend zijn. We blijven nieuwe ontwikkelingen in de scheiding en verwerking van bioafval onderzoeken, in samenwerking met onder andere het Rijk en andere gemeenten. 

Stedelijk afval 
Afval in onze stad bestaat niet alleen uit huishoudelijk afval. De stad heeft ook te maken met afval van kantoren, winkels, scholen en instellingen. Ook is er bouw- en sloopafval dat vrijkomt bij bouwprojecten en relatief goed opnieuw te gebruiken is. Hoewel we als gemeente alleen verantwoordelijk zijn voor het huishoudelijk afval, willen we Haagse bedrijven, scholen en instellingen stimuleren om slim afval te scheiden. Want dat biedt onze stad kansen voor minder vervoersbewegingen, flexibel en schoon transport eng rondstoffenbehoud. Verder onderzoeken we de kansen voor hergebruik van bouw- en sloopmaterialen bij Haagse bouwprojecten. De bouwsector wordt een belangrijk onderdeel van het nog op te stellen uitvoeringsplan om CO2 te verminderen en hergebruik de norm te maken. 
 
De gemeente stimuleert Haagse bedrijven, scholen en instellingen om slim met afval om te gaan. De focus ligt op minder vervoersbewegingen door het bundelen van inzamelcontracten, flexibel en schoon transport, stadslogistiek en grondstoffenbehoud. In winkel- en uitgaansgebieden stimuleren we MKB-ondernemers om samen hun afvalinzameling te organiseren. Daarnaast doet de gemeente een onderzoek naar de meerwaarde en de mogelijkheid van inzameling van het bedrijfsafval tegen betaling van bedrijfsreinigingsrecht. 

Bedrijven worden gestimuleerd hun grofvuil en bioafval beschikbaar stellen als grondstoffen voor lokale circulaire initiatieven. Omgekeerd stimuleren we dat beschikbaar gestelde grondstoffen hun weg vinden naar nieuwe gebruikers. Het bij elkaar brengen van vraag en aanbod speelt hierbij een belangrijke rol. We faciliteren dit door de introductie van een grondstoffenloket en vraaggerichte inzameling. Om scheiding van afval op school te stimuleren, bieden we scholen de mogelijkheid een afvalsorteeranalyse uit te voeren. Deze analyses laten zien uit welke afvalstromen het schoolafval bestaat en hoeveel dit is. Het aanbieden van steun hebben scholen nodig bij het voorkomen en scheiden van afval. 

Producentenverantwoordelijkheid 
Voor veel grondstofstromen geldt een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Dit betekent dat producenten verantwoordelijk worden voor de inzameling en verwerking van een grondstoffenstroom en de daarbij horende kosten. Dit vraagt om een andere rol van de gemeente, namelijk afspraken maken met de producerende bedrijven, samen met andere gemeenten en met de Vereniging Nederlandse Gemeenten.  
De uitbreiding van de producentenverantwoordelijkheid voor verpakkingsmaterialen is zeer actueel, bijvoorbeeld met de introductie van statiegeld op blikjes. Den Haag blijft zich sterk maken om de hoeveelheid plastic in de stad te beperken. Voor het terugdringen van het gebruik van wegwerpplastic zijn in eerste instantie producenten, winkels en bezorgdiensten aan zet. In aanvulling daarop stimuleren wij via lokale initiatieven dat de hoeveelheid wegwerpplastic in de stad afneemt. Er zijn diverse initiatieven, zoals PlastiCity. Hierin werken we samen met Haagse bedrijven om wegwerpplastic in te zamelen en dit lokaal te verwerken tot nieuwe gebruiksgoederen. 
  
Plaatsing ondergrondse restafvalcontainers 
In 2023 plaatsen we ondergrondse restafvalcontainers op de nog resterende locaties uit het vijfde programma ORAC's (RIS 297091) en het raadsbesluit ‘Overige ondergrondse restafvalcontainers’ (RIS 302553). Er moeten nog ruim 500 containers geplaatst worden. In 2023 worden naar verwachting ongeveer 100 ondergrondse restafvalcontainers worden geplaatst. 

De gemeente beheert en investeert in het openbaar groen. Het budget voor het onderhoud van het groen in de stad is verdeeld over 2 programma’s: programma 9 Buitenruimte (Openbaar groen) en programma 14 (Stadsdelen, Integratie en Dienstverlening):

De middelen vanuit programma 9, waarvan de activiteiten hier worden toegelicht, worden ingezet op: kwaliteitsverbeteringen in ecologische verbindingszones, wijk- en buurtgroen en grote groengebieden, het vervangen van dode en slechte bomen, bestrijding van ziekten en aantastingen bij bomen en het populierenvervangingsplan.
Vanuit programma 14 ligt de primaire focus op het dagelijks beheer en onderhoud van al het openbaar groen en de straatbomen en de interactie met bewoners over meldingen, verzoeken en klachten.

Minder steen, meer groen
We maken de stad toekomstbestendiger door in te zetten op verdere vergroening van de openbare ruimte. Dat gebeurt zowel kwalitatief (beter groen) als kwantitatief (meer groen).
Samen met de gebruikers van de stad wordt 3.000 m2 per jaar ontsteend. We gebruiken voor de communicatie en participatie het groene platform www.hethaagsegroen.nl .

Stadsnatuur
Met de Nota Stadsnatuur (RIS305824) geven we invulling aan de ambities uit de Agenda Groen voor de stad (RIS294705). Den Haag streeft naar een natuur-inclusieve stad met een vitale stadsnatuur. Uitgangspunt is dat een biodiverse stad bijdraagt aan de leefkwaliteit. Ook steden hebben een eigen verantwoordelijkheid voor het afremmen van het mondiale biodiversiteitsverlies. Een hoge biodiversiteit zorgt daarbij voor minder ongewenste (plaag)soorten.

Speciale aandacht gaat uit naar het kwalitatieve beheer en de inrichting van het netwerk van ecologische verbindingszones. Zowel het beheer als de inrichting van deze zones hebben een specifiek natuurdoel dat vastgelegd is in inrichtings- en beheerplannen

In 2023 werkt de gemeente verder aan de inrichting- en beheerplannen om de kwaliteit en functionaliteit van de ecologische verbindingszones te verbeteren. Zo willen we de robuustheid van deze gebieden vergroten. Een belangrijk onderdeel is het gefaseerd maaien van bermen en graslanden. Door de stadsnatuur goed in de gaten te houden, krijgen we een beeld hoe het met onze stadsnatuur gesteld is. De resultaten komen in 2023 in de Haagse Groenmonitor. Verder werken we aan het verbeteren van het beheer van natuurvriendelijke oevers en graslanden, zowel binnen als buiten de ecologische verbindingszones. We werken ook aan ecologische inrichtingsmaatregelen binnen de verbindingszones en aan het aanleggen van bloemenweides in parken. Jaarlijks is hiervoor circa € 0,5 mln. beschikbaar.

De Aziatische Duizendknopen worden actief bestreden.

Stadsbomen
De nota Stadsbomen (RIS 307827) beschrijft de bijdrage van bomen voor de leefkwaliteit in de stad. We werken actief aan het verbeteren van het Haags Stadsbomennetwerk en hebben het doel 5% meer kroonoppervlak in 2030 te realiseren t.o.v. 2021 bestaande uit een toekomstbestendig stadsbomennetwerk.
In 2023 doen we dat door:

• Het verkrijgen van meer kroonoppervlak door bestaande groeiplaatsen te verbeteren met name door werk met werk te maken en meer bomen te planten. We zetten allereerst in op het verbeteren van de groeiplaatsen van bomen in de Hoofdboomstructuur en ambitielijnen voor de Hoofdboomstructuur. In de Nota Stadsbomen zijn de onderzoeksmogelijkheden en ambities om extra bomen te planten op een rij gezet. De focus ligt op het vergroenen van versteende wijken. Hiervoor zijn in 2022 kansenstudies uitgevoerd in de Transvaal, Stationsbuurt, Rivierenbuurt en stadsdeel Scheveningen. In 2023 is het streven om met de extra middelen extra bomen aan te planten.
• We gaan door met het uitdelen van bomen aan de inwoners en scholen e.a. in de stad.
• Bij alle projecten in de stad, zowel bij de gebiedsontwikkeling als bij herinrichtingen, de kansen te onderzoeken en zo mogelijk te benutten voor meer blad voor de stad.
• Meer zicht te krijgen op een betrouwbare indicator in 2025 voor het kroonoppervlak in de stad. Als vervolg op de eerste metingen uit 2022 wordt in 2023 een nieuwe meting gedaan. Doel is reproduceerbare betrouwbare data. We informeren de stad over de ontwikkeling van het kroonoppervlak via de Haagse Groenmonitor.
• Jaarlijks circa 1.100 tot 1.200 dode en zieke bomen te vervangen. Hierdoor blijft het bomenbestand op peil. Daarnaast worden ruim 8.000 iepen preventief beschermd tegen de iepenziekte en wordt bij ruim 80.000 stadsbomen een veiligheidsinspectie uitgevoerd.

Afschaffing kapvergunning achtertuinen
Vanaf 2023 is het aanvragen van een kapvergunning voor bomen in de achtertuin afgeschaft.

Grote groengebieden
De verdichting van de stad leidt tot een grotere gebruiksdruk in de grote groengebieden. De grote groengebieden zijn dragers van de biodiversiteit in Den Haag. Deze combinatie maakt dat aandacht nodig is voor beheer en keuzes als het gaat om de inrichting en passend gebruik. De verschillende gebieden hebben gemeenschappelijke opgaven, maar er zijn ook verschillen. Zo kent het Zuiderpark andere uitdagingen dan bijvoorbeeld Clingendael. De inrichting en het beheer moeten daarop zijn afgestemd.  In 2023 gaan we verder met het verbeteren van de paden en het bosonderhoud in de Schevenings bosjes. Voor het Zuiderpark is samen in 2022 met bewoners e.a. goed samengewerkt om te komen tot een nieuwe beheervisie. Dat plan is begin 2023 gereed. We onderzoeken de mogelijkheden om een klimbos te realiseren in het Zuiderpark.

Westbroekpark, Scheveningse bosjes, Waterpartij
De door de raad geprioriteerde projecten uit de visie ‘Westbroekpark en de Scheveningse bosjes inclusief de Waterpartij’ RIS 308403) worden uitgewerkt en gerealiseerd. Het gaat om de volgende projecten:

• Verkenning naar een langzaam- verkeersbrug over de Prof. B.M. Teldersweg ter hoogte van de Ver Huellweg.
• Realisatie van een openbare toiletvoorziening bij de zandspeelplaats.
• Opname van een strategie voor het gebied in toeristische marketing Den Haag.
• Vergroening van de dr. Aletta Jacobsweg via een financiële bijdrage aan het project Sterfietsroute Scheveningen Bad.
• Versterking van de gebiedssignatuur en de padenstructuur in de Scheveningse Bosjes.
• Uitvoering van het beheerplan Scheveningse Bosjes voor de komende drie jaar.

Investeringen vinden plaats over meerdere jaren, afhankelijk van de fasering van de verschillende projecten.

Regionaal groen
De gemeente is regionaal actief voor het verbeteren van ons gezamenlijke omliggende landschap. Dat doen we als samenwerkingspartner aan de landschapstafel Duin, Horst en Weide en als besturingspartner van het Nationaal Park Hollandse Duinen. Hiervoor is € 0,54 mln. beschikbaar.

 Hiervoor worden in 2023 de volgende projecten en programma’s uitgevoerd:  
 In 2023 verbeteren we de verbinding tussen Leidschenveen en de Nieuwe Driemanspolder.

• Het agrarische cultuurlandschap van Midden-Delfland biedt natuur en landschap aan de omliggende steden waaronder Den Haag. Tegelijkertijd is er bedrijvigheid in de vorm van vooral melkveehouderij. Kleine projecten om het agrarische cultuurlandschap te promoten worden gesteund. 
• We werken verder aan projecten van het uitvoeringsprogramma Nationaal Park Hollandse Duinen, zoals verbetering van het gebied Solleveld/Ockenburg/Madestein.

Strandbeleid
In de Strandnota (RIS 294701)staan de uitgangspunten voor het gebruik van het strand. De insteek is dat bewoners, ondernemers, gebruikers en bezoekers optimaal van het strand kunnen genieten. Genieten van de Haagse kust kan het hele jaar door. In 2023 maken wij een plan van aanpak voor de strandvisie, die wij samen met ondernemers, bewoners, bezoekers en verenigingen gaan ontwikkelen.

Veiligheid op water
De populariteit van de verschillende watersporten blijft toenemen. Voor de veiligheid op het water wordt in 2022 de watersportzonering geactualiseerd. Gezien de complexiteit van dit vraagstuk worden de direct-belanghebbenden nauw bij dit proces betrokken.

Stadsboerderijen
In 2023 is circa € 1,9 mln. voor de 10 stadsboerderijen beschikbaar. De Haagse stadsboerderijen zijn ontmoetingsplekken voor Hagenaars van jong tot oud. Ze vervullen een sociale functie voor de wijk: buurtbewoners en vrijwilligers zijn betrokken bij de bedrijfsvoering en de activiteiten. Het streven blijft om 6 dagen per week open te zijn, waarbij we ruim 425.000 bezoekers verwelkomen.

De stadsboerderijen vervullen naast een sociale functie ook een educatieve functie in de wijk: voor basisschoolleerlingen worden circa 350 lessen over natuur en leefomgeving gegeven. Voor jong en oud is een diversiteit aan activiteiten over thema's als voeding, afval, dierenwelzijn, leefbaarheid, natuur en duurzaamheid. De stadsboerderijen zijn tevens een laagdrempelige locatie waar Hagenaars verschillende grondstoffen in kunnen leveren voor hergebruik, zoals gebruikt vet, kleine elektrische apparaten en kleding. Ook grijpen we kansen aan om de ecologische positie in de wijk te versterken, zoals duurzaam vervoer en het inzamelen van bolplanten.

De gemeente zorgt voor een doelmatige inzameling en transport van afvalwater en hemelwater om de volksgezondheid en het milieu te beschermen en wateroverlast te voorkomen. Ook zorgt de gemeente voor het grondwater. Dit is geregeld in het Gemeentelijk Rioleringsplan 2021-2025 (RIS 306620).

Werk-met-werk
We vervangen zoveel mogelijk de riolering tegelijk met andere onderhoudswerkzaamheden en herinrichtingsplannen: werk-met-werk. Deze afstemming kan de precieze uitvoeringsplanning nog beïnvloeden. In 2023 vervangen we 14 km riool en investeren we in rioolvervanging voor circa € 24,4 mln.

Onderhoud riool
Ook voeren we in 2023 werkzaamheden uit op het gebied van onderhoud, reiniging en inspecties. Het gaat daarbij om zaken als het inspecteren en reinigen van de hoofdriolering en kolken, het vervangen van rioolhuisaansluitingen en drainage en het uitvoeren van rioolrenovaties, het plaatsen van pompen en installaties. Aan beheer en onderhoud besteden we in 2023 circa € 17,0 mln.

Leefbaarheid
Een leefbare stad is belangrijk, zodat het in de stad voor iedereen prettig wonen, werken en recreëren is. Voor handhaving is ongeveer € 14,9 mln. beschikbaar. Het overgrote deel van dit bedrag gaat naar de bekostiging van gemeentelijke handhavers op straat.

Wat zijn de activiteiten in 2023?

• De handhavers werken daar waar de overlast het grootst is en hun inzet het meeste effect heeft. Komende jaren werken we verder aan informatiegestuurd en gebiedsgericht werken. Focus: het aanpakken van de grootste ergernissen van bewoners, ondernemers en bezoekers van Den Haag. Denk aan parkeeroverlast, rommel op straat, hondenoverlast en overlast van weesfietsen.
• We leveren een belangrijke bijdrage aan het aanpakken van de overlast in specifieke delen van de stad, zoals op Scheveningen (RIS 311218) en in de prioritaire gebieden (RIS 310895).
• De samenwerking met de politie gaat door. De politie stuurt de brede handhavingsteams in de stadsdelen aan.

Met ingang van 2023 is er € 0,2 mln. structureel beschikbaar voor de handhaving van de milieuzones.

Regionaal fietsdepot
Ook in 2023 controleert de gemeente op alle wegen binnen de bebouwde kom of fietsen langer dan 28 dagen staan gestald (RIS 299028). We verwachten in 2023 circa 30.000 wees-, wrak- en verkeerd gestalde fietsen weg te halen uit de buitenruimte.
Het fietsdepot is voor een periode van enkele jaren verhuisd naar de Mercuriusweg. Voor de exploitatie van het fietsdepot is in 2023 € 0,77 mln. beschikbaar.

Dierenwelzijn
Het uitgangspunt van de nota Dierenwelzijn (RIS 307253) is dat dieren integraal onderdeel uitmaken van de Haagse samenleving en hun eigen intrinsieke waarde, behoeften en rechten hebben. Elk mens, bedrijf en elke organisatie heeft invloed op het bevorderen van dierenwelzijn. De komende jaren blijven we ons samen met dierenwelzijnsorganisaties inzetten voor meer dierenwelzijn en minder dierenleed door middel van de acties uit de nota Dierenwelzijn. De gemeente zorgt voor het vervoer en de opvang van gevonden en gewonde dieren die vermoedelijk een eigenaar hebben. Daarnaast zorgt de gemeente ervoor dat op een diervriendelijke manier de zwerfkattenpopulatie in Den Haag wordt beperkt. Ook betaalt de gemeente de kosten voor vervoer en opvang van gewonde in het wild levende dieren. Voor deze taken is in 2023 ongeveer € 1,15 mln. beschikbaar.

We blijven ons inzetten op de samenwerking tussen de onderlinge dierenwelzijnsorganisaties en de gemeente. Goede communicatie en voorlichting over het nemen en verzorgen van een huisdier blijven belangrijke onderwerpen op het gebied van dierenwelzijn. Wij blijven kijken naar uitbreidingsmogelijkheden van de Huisdier Informatie Punten. Hoe groter het netwerk en locaties van de Huisdier Informatie Punten, hoe meer inwoners we kunnen bereiken.

Markten
De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer en de exploitatie van de Haagse markten. Gelet op het veranderend koopgedrag van consumenten wordt ook de ontwikkeling van die markten steeds belangrijker. In de veelvuldige gesprekken tussen de nieuwe Marktkamers en de gemeente wordt gewerkt aan een toekomstbestendig Haags marktlandschap.

Het commercieel management – geïntroduceerd medio 2022 – heeft samen met de marktondernemers een actieplan voor de Haagse Markt opgesteld. Dit plan moet vanaf 2023 leiden tot meer bezoekers en een hoger uitgavepatroon.

Naast de markten kent Den Haag ook veel kiosken en standplaatsen. We werken in een project aan het compleet maken van alle bijbehorende vergunningen. Kiosken en standplaatsen waarvan de vergunningen verlopen, worden steeds vaker in concurrentie uitgegeven.

Ongediertebestrijding
Als er een melding komt, bestrijdt de gemeente ratten en wespennesten in de openbare ruimte. De feitelijke bestrijding verzorgt de Haagse Milieu Services (HMS). Jaarlijks ontvangt de gemeente circa 1000 meldingen van plaagdieren in de openbare ruimte.

We houden de meldingen over rattenoverlast goed in de gaten. Naar aanleiding van meldingen worden maatregelen uitgevoerd om rattenoverlast tegen te gaan. Deze maatregelen variëren van het aanpassen van beplanting tot aan het schoonmaken van de locatie. Hierbij is sprake van maatwerk en de verschillende relevante partijen waaronder woningbouwcorporaties, HMS, gemeente, ondernemers en inwoners werken hierin samen. Als deze maatregelen onvoldoende effect hebben kan het bestrijdingsproces worden opgestart. Voor de bestrijding van rattenoverlast kunnen 75 intelligente vallen worden ingezet.
Voor de aanpak van overlast door dieren zoals ratten, meeuwen en andere plaagdieren is een bedrag van € 0,25 mln. per jaar vrijgemaakt voor de periode 2023-2026.